Hồ Đống Đa: Bài toán giữa phát triển đô thị và bảo tồn môi trường

Lâm Trực@

Trong thời gian gần đây, dư luận Thủ đô đang xôn xao trước thông tin về việc lấp tạm 6.500m² mặt nước hồ Đống Đa nhằm phục vụ dự án cải tạo hạ tầng kỹ thuật và cảnh quan đô thị. Câu chuyện này không chỉ thu hút sự chú ý của người dân mà còn dấy lên nhiều tranh cãi về cách thức thực hiện cũng như các tác động tiềm tàng đối với môi trường và cảnh quan tự nhiên của khu vực. Bài toán giữa bảo tồn không gian xanh và nhu cầu phát triển đô thị một lần nữa được đặt ra với nhiều thách thức.

Khu vực làm sân khấu nổi ngoài trời trên phố Hoàng Cầu được tạm lấn hồ để thi công. Ảnh: Hoàng Phong

Quyết định tạm lấp hồ và các vấn đề nảy sinh

Hồ Đống Đa (hay còn gọi là hồ Hoàng Cầu) là một trong những hồ nước lớn của Thủ đô Hà Nội, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nước mưa, giữ môi trường xanh và tạo cảnh quan đô thị. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai Dự án cải tạo đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, cảnh quan khu vực hồ, nhà thầu đã quyết định lấp tạm 6.500m² diện tích mặt hồ để làm nơi tập kết vật liệu xây dựng, phục vụ thi công. Quyết định này đã được Sở Xây dựng và các cơ quan liên quan chấp thuận, với cam kết sẽ khôi phục nguyên trạng mặt hồ sau khi dự án hoàn thành.

Nhìn vào thực tế, quyết định này không phải là chưa từng có tiền lệ trong các dự án xây dựng ở Việt Nam. Nhiều dự án cải tạo đô thị đã áp dụng các biện pháp tạm lấp hồ hay dòng sông để phục vụ công tác xây dựng, và sau đó tái tạo lại mặt nước như cam kết. Tuy nhiên, trong trường hợp cụ thể của hồ Đống Đa, biện pháp lấp tạm một phần diện tích mặt nước lại gây ra nhiều phản ứng trái chiều trong dư luận. Các chuyên gia và người dân đều lo ngại về tính hợp lý cũng như những tác động lâu dài đến cảnh quan và môi trường.

Tiếng nói từ giới chuyên gia

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, việc lấp tạm mặt hồ để phục vụ thi công là một giải pháp không tối ưu. Ông Trần Nam Bái, Chỉ huy trưởng công trường, cho biết rằng đội ngũ đã nghiên cứu nhiều phương án khác nhau nhưng do đặc thù vị trí xung quanh hồ là các tuyến đường phố đông đúc, không có đủ không gian để tập kết vật liệu, dẫn đến việc phải tạm lấp hồ. Tuy nhiên, các chuyên gia khác như PGS.TS Đào Trọng Tứ và KTS Ngô Doãn Đức đều cho rằng có thể lựa chọn các phương án khác thay vì lấp hồ, chẳng hạn như sử dụng sàn phao nổi hoặc thuê/mượn đất ở khu vực bán đảo gần đó để tập kết vật liệu.

PGS.TS Đào Trọng Tứ, một chuyên gia trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, nhận định rằng trong bối cảnh không gian mặt nước ở Hà Nội ngày càng khan hiếm, việc bảo tồn tối đa diện tích hồ là điều cần thiết. Ông cũng nhấn mạnh rằng các nhà thầu cần tìm ra những giải pháp ít ảnh hưởng nhất đến môi trường và cảnh quan đô thị. Quan điểm này nhận được sự đồng tình của nhiều người dân và chuyên gia, khi họ cho rằng chính quyền cần tính toán kỹ lưỡng hơn trong việc bảo vệ không gian xanh vốn đã ít ỏi của Thủ đô.

Phối cảnh hồ Đống Đa sau khi hoàn thành cải tạo. Nguồn: Vinaconex

Góc nhìn về bảo tồn và phát triển

Từ góc độ phát triển đô thị, không thể phủ nhận rằng việc cải tạo và nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, cảnh quan khu vực hồ Đống Đa là cần thiết. Với tổng mức đầu tư hơn 297 tỷ đồng, dự án này hứa hẹn sẽ mang lại bộ mặt mới cho khu vực, góp phần tạo nên những không gian công cộng hiện đại, tiện nghi cho người dân. Sau khi hoàn thành, dự án không chỉ cải tạo đồng bộ vỉa hè, cây xanh, hệ thống chiếu sáng mà còn phát triển các công trình giải trí như khu vui chơi cho trẻ em, khu thể thao cho người già, cùng với các điểm check-in và sân khấu ngoài trời.

Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi vẫn nằm ở cách thức triển khai. Sự phát triển không thể đánh đổi bằng việc hy sinh quá nhiều không gian xanh và diện tích mặt nước. Hà Nội hiện đang đối diện với thực trạng thiếu hụt không gian công cộng và mặt nước, vốn là những yếu tố quan trọng giúp cải thiện chất lượng môi trường sống cho cư dân. Các hồ nước không chỉ đóng vai trò điều hòa không khí, giảm nhiệt độ đô thị mà còn là nơi phục vụ nhu cầu nghỉ ngơi, thư giãn của người dân. Việc lấp hồ Đống Đa, dù là tạm thời, vẫn khiến nhiều người lo ngại về tính bền vững của dự án.

Bài học từ bán đảo hồ Đống Đa

Một điểm đáng lưu ý khác là khu vực bán đảo hồ Đống Đa rộng hơn 5.600m² đang được sử dụng làm nhà hàng và quán cà phê bởi Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển Hà Thủy. Theo KTS Ngô Doãn Đức, khu vực này trước đây được quy hoạch để trở thành khu vui chơi giải trí phục vụ người dân, nhưng hiện tại lại bị “biến tướng” thành không gian kinh doanh tư nhân. Ông cho rằng việc sử dụng diện tích bán đảo cho các mục đích thương mại là không phù hợp với quy hoạch tổng thể của khu vực. Nhiều chuyên gia đồng tình với ý kiến này và đề xuất thành phố thu hồi khu vực bán đảo để biến nó thành một không gian công cộng phục vụ cộng đồng.

Kinh nghiệm từ bán đảo hồ Đống Đa cho thấy rằng việc quản lý và sử dụng không gian công cộng cần được thực hiện chặt chẽ, minh bạch và có tầm nhìn dài hạn. Các khu vực như hồ Đống Đa không chỉ là tài sản quý giá về mặt tự nhiên mà còn là di sản văn hóa và lịch sử của Hà Nội. Việc quy hoạch và sử dụng không gian này phải đặt lợi ích của cộng đồng lên hàng đầu, thay vì để các mục đích kinh doanh cá nhân chi phối.

Lời kết

Dự án cải tạo hồ Đống Đa là một ví dụ điển hình cho những thách thức mà các đô thị lớn như Hà Nội đang đối mặt trong quá trình phát triển. Làm sao để cân bằng giữa nhu cầu phát triển và bảo tồn môi trường sống là một câu hỏi không dễ trả lời. Sự việc lấp tạm hồ Đống Đa đã cho thấy rằng, dù có những lý do kỹ thuật hợp lý, nhưng việc bảo vệ không gian xanh và môi trường tự nhiên luôn phải được đặt lên hàng đầu trong mọi quyết định phát triển đô thị. Chính quyền Hà Nội cần lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia, cộng đồng và đưa ra những giải pháp hợp lý nhất để đảm bảo sự phát triển bền vững cho Thủ đô, không chỉ cho hiện tại mà còn cho các thế hệ mai sau.